Καταπολέμηση της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού

Στις 22 Δεκεμβρίου του 1992, η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών κήρυξε την 17η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Φτώχειας. Το σύνθημα της φετινής χρονιάς είναι «Από την Φτώχεια στην Αξιοπρεπή Εργασία: Γεφυρώνουμε το Χάσμα». Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, κάθε τρία δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθαίνει από τη φτώχεια, ενώ περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Οι άνθρωποι αυτοί, βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με σοβαρά προβλήματα όπως η σίτιση, η ένδυση, η υπόδηση, καθώς και η στέγαση. Ο τρόπος με τον οποίο η φτώχεια επιδρά στους ανθρώπους είναι σύνθετος και μερικές φορές οδηγεί σε κοινωνικό αποκλεισμό. Πέραν των προαναφερομένων προβλημάτων, οι άνθρωποι αυτοί έχουν περιορισμένες επιλογές όσον αφορά στον τρόπο ζωής τους και πιθανόν να αντιμετωπίσουν προβλήματα υγείας και περιορισμένης πρόσβασης σε ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη, περιορισμένης πρόσβασης σε εκπαίδευση και κατάρτιση καθώς επίσης υπερβολικά χρέη και οικονομικό αποκλεισμό.

Ευρωπαϊκή Ένωση

Στην ΕΕ 84 περίπου εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες ζουν κάτω από το όριο της Φτώχειας. Η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όρισε το 2010 ως Ευρωπαϊκό Έτος κατά της Φτώχειας και του Κοινωνικού Αποκλεισμού θέλοντας να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του κοινού και στη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς, στοιχείο που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της στρατηγικής της ΕΕ.

Κύπρος

Σε σχέση με την Κύπρο, τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας για το 2008 είναι απογοητευτικά καθώς, ακόμη και μετά τις κοινωνικές παροχές, ποσοστό 16,2% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, γεγονός που καθιστά την Κύπρο 16 στην ΕΕ των 27. Το όριο της φτώχειας ορίζεται ως το 60% του διάμεσου εισοδήματος των νοικοκυριών της χώρας, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη παράγοντες όπως η ανεργία, οι συνθήκες στέγασης και η πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες όπως η παιδεία και η υγεία. Το διάμεσο εισόδημα στην Κύπρο για το 2008 ήταν 18.520 (1543 μηνιαίως) ευρώ για ένα άτομο και 38.892 (3241 μηνιαίως) ευρώ για ένα ζευγάρι με δύο εξαρτώμενα παιδιά κάτω των 14 ετών. Επομένως, το όριο της φτώχειας στην Κύπρο για το 2008 ήταν 11.112 (926 μηνιαίως) ευρώ ετησίως για νοικοκυριά με ένα μόνο άτομο και 23.335 (1944 μηνιαίως) ευρώ ετησίως για νοικοκυριά με ένα ζευγάρι και δύο εξαρτώμενα παιδιά κάτω των 14 ετών. Επίσης, τα στοιχεία καταδεικνύουν πως οι πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού είναι οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες, οι μονογονιοί, οι άνεργοι και άεργοι καθώς και τα άτομα με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης.

• Ηλικία

Σε σχέση με την ηλικία, το ποσοστό των ηλικιωμένων που κινδυνεύουν από την φτώχεια αγγίζει το 48.3% και είναι το δεύτερο πιο υψηλό ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ, ενώ στις άλλες ηλικίες κυμαίνεται από 10.3% μέχρι 14.3%.

• Οικογενειακή Κατάσταση

Όσον αφορά την οικογενειακή κατάσταση, τα πιο επισφαλή νοικοκυριά είναι αυτά των μονογονιών καθώς το ποσοστό όσον κινδυνεύουν από την φτώχεια βρίσκεται στο 31.5%.

• Απασχόληση

Σε σχέση με τον τομέα της απασχόλησης, τον μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν οι συνταξιούχοι, οι άεργοι και οι άνεργοι καθώς καταγράφουν ποσοστά 48,1%, 32,5% και 32,0% αντίστοιχα σε αντίθεση με τους εργαζόμενους που βρίσκονται στο 6,4%.

• Μόρφωση

Ως προς το επίπεδο μόρφωσης, τα στοιχεία καταδεικνύουν πως τον υψηλότερο κίνδυνο αντιμετωπίζουν άτομα με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης. Συγκεκριμένα, 32,2% των αποφοίτων γυμνασίου αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας σε αντίθεση με 4,9% των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

• Φύλο

Ως προς το φύλο, οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες σε σχέση με τους άνδρες καθώς το ποσοστό των γυναικών που κινδυνεύουν από την φτώχεια έφτασε στο 18.3% σε σχέση με 14.0% των ανδρών. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα είναι ακόμη μεγαλύτερη στις τάξεις των ηλικιωμένων καθώς το ποσοστό των γυναικών αγγίζει το 53.3% ενώ των ανδρών το 42.5%.

Επίσης, ποσοστό 10.5% του συνολικού πληθυσμού βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας για τουλάχιστο 3 χρόνια μεταξύ 2005 και 2008, συμπεριλαμβανομένου του 2008.

Μέσα από τα προαναφερόμενα στοιχεία προκύπτει πως το ζήτημα της φτώχειας είναι πολυδιάστατο και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Τα στοιχεία της έρευνας καλύπτουν το έτος 2008 γεγονός που πρέπει να μας ανησυχεί ακόμη περισσότερο. Βρισκόμαστε σε περίοδο παγκόσμιας οικονομικής κρίσης όπου οι δείκτες της ανεργίας και του πληθωρισμού καλπάζουν, και ενδεχομένως τα ποσοστά για το 2010 να είναι ακόμη πιο υψηλά. Επίσης, μια άλλη αρνητική εξέλιξη που αναδεικνύεται μέσα από τα στοιχεία είναι πως οι οικογένειες με περισσότερα παιδιά καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά κινδύνου σε σχέση με τις οικογένειες που έχουν λιγότερα παιδιά γεγονός που συμβάλλει στην επιδείνωση του δημογραφικού μας προβλήματος.

Η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού αποτελούν ύψιστη προτεραιότητα για την ΕΕ. Η πολυδιάστατη φύση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού επιβάλλει τη λήψη μέτρων σε διάφορα επίπεδα. Προκειμένου να επιτύχουμε τους στόχους μας για κοινωνική συνοχή, η Εθνική Στρατηγική Κοινωνικής Προστασίας και Κοινωνικής Ενσωμάτωσης πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω με μέτρα προς:

1. την προώθηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας και τη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας,

2. τη βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου του πληθυσμού μέσα από την αύξηση των θέσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, την μείωση του ποσοστού πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και την ενίσχυση της δια βίου μάθησης,

3. τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ηλικιωμένων, τόσο βραχυπρόθεσμα με αύξηση της κοινωνικής σύνταξης όσο και μακροπρόθεσμα με τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων,

4. την στοχευμένη επέκταση του κράτους προνοίας, δηλαδή, τη στοχευμένη παροχή επιδόματος – οικονομικής ενίσχυσης σε όλα τα νοικοκυριά που έχουν εισοδήματα κάτω από το όριο της φτώχειας, ανάλογα με την σύνθεση τους, ώστε να καλύπτεται όλο το χάσμα του εισοδήματος μέχρι το όριο της φτώχειας,

5. τη βελτίωση της πρόσβασης σε ποιοτικές κοινωνικές υπηρεσίες, όπως η παροχή στέγασης και οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και παιδικής φροντίδας,

6. τον καθορισμό εθνικού κατώτατου μισθού για όλα ανεξαιρέτως τα επαγγέλματα πάνω από το όριο της φτώχειας, και

7. τη διασφάλιση της ισότητας ανδρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα.